Tâm lý học tội phạm (Criminal psychology)

Tâm lý học tội phạm (Criminal psychology) luôn là chủ đề hấp dẫn với những ai yêu thích tâm lý học và có hứng thú với những vụ án. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta thường coi tâm lý học tội phạm và tâm lý học pháp y là một. Trong bài viết này, hãy cùng Loan đi tìm hiểu chi tiết hơn về 2 ngành tâm lý đặc biệt này và khám phá những điều vô cùng thú vị nhé!

Tâm lý học tội phạm là gì?

Tâm lý học tội phạm (Criminal psychology) là ngành nghiên cứu tội phạm, cụ thể là suy nghĩ và ý định, động cơ và phản ứng, cảm xúc và cảm giác của họ, đặc biệt là khi họ tham gia vào các hành vi phạm tội.

Với mục tiêu như vậy, các nhà tâm lý học góp một phần không nhỏ giữ cho thế giới an toàn bằng cách sử dụng chuyên môn của mình để hỗ trợ việc tìm kiếm và bắt giữ tội phạm.

Tìm hiểu: Tâm lý học Nhận thức

Mô tả công việc của nhà tâm lý tội phạm

Một nhà tâm lý học tội phạm dành cả ngày của mình để xem xét hiện trường vụ án, xem ảnh hiện trường vụ án, làm việc với các nhân viên thực thi pháp luật, tư vấn cho luật sư và làm chứng trước tòa. Cụ thể hơn, nhiệm vụ hàng ngày có thể bao gồm:

• Trả lời hiện trường vụ án trong thời gian ngắn khi tội phạm đã được thực hiện
• Đọc qua và tư vấn về tài liệu pháp lý
• Nói chuyện với nhân chứng trước phiên tòa
• Tiến hành nghiên cứu bản chất của tội phạm
• Phỏng vấn những người khác có liên quan đến tội phạm hoặc những người biết nghi phạm
• Đánh giá nguy cơ tội phạm sẽ tái phạm
• Truyền đạt kết quả và lưu giữ hồ sơ của vụ việc và các kết luận của nó
• Tiếp tục cung cấp thông tin về án lệ và quy chế
• Quan sát các chi tiết của phạm nhân để có những đánh giá hỗ trợ điều tra
• Quản lý và phân tích các bài kiểm tra tâm lý

Ở bất kỳ vị trí nào, các nhà tâm lý học tội phạm có khả năng dành ít nhất một ít thời gian của họ để lập hồ sơ tội phạm. Lĩnh vực phân tích điều tra ngày càng phát triển này có lợi cho việc giải quyết thành công các vụ án và bắt giữ tội phạm.

Nhà tâm lý học phải có một sự hiểu biết thấu đáo về tâm lý, hành vi và các quá trình tâm thần của con người. Nhà tâm lý học có nhiệm vụ trả lời các câu hỏi cụ thể, bao gồm:

• Có ý định gì đằng sau tội ác không?
• Người phạm tội có hiểu các cáo buộc đối với anh ta hoặc cô ta không?
• Người đó có đủ sức khỏe để hầu tòa không?
• Người phạm tội có suy nghĩ đúng đắn vào thời điểm phạm tội không?
• Có bao nhiêu kế hoạch và sự suy tính mà thủ phạm đã chuẩn bị?
• Phạm nhân đã trải qua những loại cảm xúc nào trước, trong và sau khi phạm tội?
• Người phạm tội có khả năng tái phạm cùng một tội không?
• Người đó có phải là tội phạm về tình dục không?
• Có phải tội phạm vẫn còn động cơ gây án, và nếu có, làm thế nào để xác định được kẻ phạm tội?
• Liệu tội phạm có thể đóng một vai trò nào đó trong nỗ lực ngăn chặn tội phạm lớn hơn không?
• Mức độ trách nhiệm của tội phạm đối với tội phạm là bao nhiêu?
• Có thể xử lý tội phạm không?

Họ sử dụng một loạt các bài kiểm tra để giúp trả lời những câu hỏi này, nói chuyện với những người thân của tội phạm cũng như với chính tội phạm. Dựa trên số liệu thống kê về các tội phạm tương tự và kết hợp tất cả bằng chứng để tạo ra các đặc điểm rõ ràng về tội phạm.

Học thuyết tâm lý sử dụng trong ngành tâm lý tội phạm

• Phân tâm học
• Thuyết tâm lý học hành vi
• Giả thuyết về sự bắt chước (Sách của Gabriel Tarde)

Có thể bạn quan tâm: 6 học thuyết Tâm lý học nổi tiếng

Môi trường làm việc

• Nhà tâm lý tội phạm thường làm việc trong tòa án, họ dành phần lớn thời gian để phỏng vấn phạm nhân và những người có liên quan.
• Trong một số trường hợp đặc biệt, họ sẽ phối hợp với cảnh sát để khai thác thông tin.
• Một số nhà tâm lý học tội phạm giảng dạy trong các trường đào tạo chuyên biệt, tổ chức chính phủ.
• Nhiều nhà tâm lý học tội phạm làm việc cho các tổ chức địa phương, tiểu bang hoặc liên bang. Mặc dù một số nhà tâm lý học được Cục Điều tra Liên bang (FBI) tuyển dụng, nhưng điều này không phổ biến như truyền hình có thể làm cho nó xuất hiện.
• Một số khác bắt đầu kinh doanh cho mình với tư cách tự do hoặc tư vấn. Họ cũng có thể làm việc với tư cách là giáo viên hoặc giáo sư, giúp đào tạo các nhà tâm lý học mới. Hoặc đào tạo các nhà tâm lý học có nguyện vọng tại các trường cao đẳng, đại học hoặc các trung tâm đào tạo chuyên biệt.

Đào tạo ngành tâm lý tội phạm

Ở Mỹ, để trở thành một nhà tâm lý học tội phạm, trước tiên bạn phải có bằng cử nhân tâm lý học hoặc một lĩnh vực liên quan, sau đó là bằng thạc sĩ tâm lý học. Điều này là yêu cầu tối thiểu để trở thành “nhà tâm lý học” và bắt đầu làm việc với bệnh nhân trên cơ sở lâm sàng hoặc đưa ra ý kiến ​​lâm sàng. Tuy nhiên, bằng thạc sĩ thường không đủ để tìm được công việc tốt nhất.

Do đó, nhiều người muốn theo học ngành tâm lý học tội phạm đã chọn lấy bằng tiến sĩ hoặc hơn. Trong thời gian là nghiên cứu sinh tiến sĩ, bạn có thể chọn tập trung vào lý thuyết hoặc nghiên cứu hay đi thực tập ở các vị trí phù hợp.

Để bắt đầu hành nghề, bạn phải thực hiện bài kiểm tra cấp phép ở tiểu bang hoặc khu vực tài phán của bạn. Chứng chỉ không bắt buộc, nhưng bạn nên học để nâng cao chuyên môn và uy tín của mình.

Ở Việt Nam, việc đào tạo và lộ trình nghề nghiệp của nhà tâm lý tội phạm chưa thực sự rõ ràng và phổ biến. Tuy nhiên, bạn có thể tìm hiểu và theo học tại:

• Khoa Luật hình sự thuộc đại học Luật
• Học viện/Đại học An ninh nhân dân
• Đại học Cảnh sát nhân dân

Lương của nhà tâm lý học tội phạm là bao nhiêu?

Mức lương trung bình hàng năm của các nhà tâm lý học tội phạm ở Mỹ là 95.610 đô la. Vào năm 2018, thu nhập hàng năm dao động từ 41.220 đô la đến cao nhất là 127.510 đô la.

Nhiều nhà tâm lý học chuyên môn cao này làm việc cho các cơ quan chính phủ liên bang và tiểu bang, nơi họ kiếm được mức lương trung bình lần lượt là $ 94,670 và $ 104,280.

Vai trò của Tâm lý học tội phạm

Vai trò của nhà tâm lý học tội phạm trong hệ thống pháp luật là rất quan trọng. Nhiệm vụ của họ là:

• Lâm sàng: Nếu một cá nhân đã bị bắt, nhà tâm lý học tội phạm có thể đưa ra đánh giá lâm sàng về trạng thái tinh thần của tội phạm, khả năng hầu tòa của người đó, liệu người đó có bị bệnh tâm thần hay không? Nhà tâm lý học sử dụng nhiều bài kiểm tra, công cụ và kỹ thuật phỏng vấn khác nhau để xây dựng những đánh giá này.
• Thực nghiệm: Nhà tâm lý học lâm sàng có thể thực hiện các thí nghiệm đơn giản để xác định xem một nghi phạm có khả năng phạm tội mà họ bị buộc tội hay không. Ví dụ, nhà tâm lý học có thể thực hiện các bài kiểm tra để xác định xem một nhân chứng có thể nhìn thấy hoặc nghe thấy một tội ác đang diễn ra như được cáo buộc trong lời khai của họ hay không.
• Tính toán: Khi áp dụng cho các nhóm lớn, số liệu thống kê có thể cung cấp bằng chứng đáng tin cậy. Các nhà tâm lý học tội phạm thường thực hiện nghiên cứu và sử dụng các bằng chứng thống kê thu được để đánh giá một vụ án bằng cách: Ước tính xác suất của một sự kiện nhất định xảy ra hoặc đưa ra các khuyến nghị về việc liệu tội phạm có khả năng tái phạm hay không.
• Tham mưu: Khi các nhân viên luật và đội pháp lý không chắc chắn về cách tiến hành một vụ việc, họ có thể yêu cầu một nhà tâm lý học tội phạm phục vụ với tư cách là một nhà tư vấn. Nhà tâm lý học có thể giúp xác định ai sẽ phỏng vấn, cách thức và thời điểm phỏng vấn các cá nhân, hoặc làm thế nào để khuyến khích một cá nhân ngại nói chuyện, chẳng hạn như nạn nhân. Họ cũng có thể dự đoán nghi phạm sẽ hành động như thế nào trong vụ án và đưa ra lời khuyên về cách đối xử tốt nhất với người đó.

Các nhà tâm lý học tội phạm dành nhiều thời gian của họ trong các văn phòng và tòa án. Trong khi một vụ án sắp được xét xử, họ có thể thường xuyên túc trực để thông báo cho các nhóm pháp lý hoặc cung cấp lời khai của phạm nhân.

Một số trường hợp, các nhà tâm lý học tội phạm mở rộng hồ sơ của phạm nhân bằng cách tiến hành nghiên cứu, xem xét bằng chứng từ hiện trường vụ án và phỏng vấn những người mà nghi phạm đã tiếp xúc. Thường thì họ dành phần lớn thời gian trong ngày tại các đồn cảnh sát, hỗ trợ các cuộc điều tra của tiểu bang và liên bang, cũng như tại các cơ sở cải huấn và trung tâm chăm sóc sức khỏe tâm thần.

Tâm lý học pháp y là gì?

Tâm lý học pháp y là một lĩnh vực rộng lớn áp dụng các nguyên tắc tâm lý học vào hệ thống tư pháp hình sự và luật. Các nhà tâm lý học pháp y tham vấn với cơ quan thực thi pháp luật để tích hợp tâm lý học vào cả các vấn đề pháp lý hình sự và dân sự. Nhiệm vụ của họ có thể bao gồm lựa chọn bồi thẩm đoàn, đánh giá nhân chứng và tiến hành đánh giá sức khỏe tâm thần.

Để trở thành nhà tâm lý học pháp y đòi hỏi phải có bằng Tiến sĩ hoặc Tiến sĩ Tâm lý học (PsyD), mặc dù có nhiều cơ hội ở cấp độ đầu vào trong lĩnh vực này, bao gồm cả với tư cách là người bênh vực nạn nhân, chuyên gia sửa sai hoặc nhân viên quản chế. Trong những con đường chuyên nghiệp này, các cá nhân có thể hiểu biết thấu đáo về triết lý, tiêu chuẩn và quy trình của hệ thống tư pháp.

So sánh tâm lý học tội phạm và tâm lý học pháp y

Như đã nói ban đầu, nhiều người trong chúng ta vẫn thường cho rằng tâm lý học tội phạm và tâm lý học pháp y giống nhau. Nhưng thực tế hai ngành này không phải là một. Sau đây là những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai ngành này:

Những điểm tương đồng giữa Tâm lý học tội phạm và Tâm lý học pháp y

• Tâm lý học tội phạm và tâm lý học pháp y đều có mối liên hệ chặt chẽ với việc thực thi pháp luật. Mỗi nghiệp vụ đều hỗ trợ các cuộc điều tra, dù là hình sự hay dân sự.
• Mục đích của các chuyên gia trong cả hai lĩnh vực này là làm việc với cơ quan thực thi pháp luật để hiểu tâm lý của tội phạm và giải quyết tội phạm.

Sự khác nhau giữa Tâm lý học Pháp y và Tâm lý học tội phạm

Khi so sánh tâm lý học tội phạm và tâm lý học pháp y, chúng ta cần xem xét đến trình độ học vấn, công việc hàng ngày và một số điểm khác biệt như sau:

Yêu cầu về giáo dục, bằng cấp

Bằng đại học về tâm lý học pháp y, chẳng hạn như Cử nhân Tâm lý học pháp y của Đại học Maryville , trang bị cho sinh viên một nền giáo dục kết hợp giữa tâm lý học, khoa học xã hội và tư pháp hình sự, giúp họ hiểu biết toàn diện về bối cảnh tâm lý học pháp y hiện đại.

Ngược lại, lĩnh vực tâm lý học tội phạm tập trung cụ thể hơn vào việc tìm hiểu tâm trí của tội phạm. Các khóa học tâm lý học tội phạm thường bao gồm hành vi bất thường, mô hình lạm dụng chất kích thích, thống kê hành vi và tâm lý học vị thành niên.

Lộ trình và phạm vi nghề nghiệp

Trong khi tâm lý học tội phạm tập trung vào hành vi tội phạm, thì tâm lý học pháp y bao gồm cả luật hình sự và dân sự, làm việc trong nhà tù, tư vấn thanh thiếu niên có nguy cơ phạm tội và nghiên cứu học thuật.

Tâm lý học pháp y yêu cầu đánh giá của nhiều người, bao gồm nạn nhân của tội phạm, nhân chứng, luật sư và cơ quan thực thi pháp luật. Sinh viên tốt nghiệp các chương trình cấp bằng tâm lý học pháp y cũng có thể trở thành chuyên gia tư vấn bồi thẩm đoàn, cố vấn phạm tội vị thành niên, nhân chứng chuyên môn, v.v.

Sinh viên tốt nghiệp các chương trình tâm lý học tội phạm làm việc với tội phạm và những người điều tra. Các nhà tâm lý học tội phạm có tham vọng có thể tìm thấy công việc trong việc sửa chữa, lập hồ sơ tội phạm và tâm lý học.

Trong mỗi lĩnh vực này, sinh viên chuyên ngành tâm lý học tội phạm có thể linh hoạt tư duy phê phán và kỹ năng quan sát để đáp ứng quy định pháp luật cũng như làm việc với các cá nhân bị rối loạn sức khỏe tâm thần, giữ an toàn cho họ cũng như cộng đồng nói chung.

Tâm lý học tích cực là gì?

Những người nổi tiếng trong lĩnh vực tâm lý tội phạm

Mặc dù hầu hết các nhà tâm lý học tội phạm làm việc đằng sau hậu trường, một số ít đã nổi tiếng với vai trò của họ trong việc bắt giữ những tên tội phạm nổi tiếng hoặc những đóng góp của họ trong tâm lý học tội phạm.  Sau đây là một số người nổi tiếng với những thành tích đáng nể của mình:

• Hugo Munsterberg: Munsterberg là người tiên phong ban đầu trong lĩnh vực tâm lý học tội phạm. Vào đầu thế kỷ 20, Munsterberg xuất bản On The Witness Stand, một bộ sưu tập các bài luận chỉ ra sự thiếu tin cậy cố hữu trong lời khai của nhân chứng. Munsterberg đã tiết lộ cách các biến tâm lý có thể can thiệp vào việc những người cung cấp bằng chứng trong các thử nghiệm. Nghiên cứu về lời khai của nhân chứng đã tiếp tục trong lĩnh vực tâm lý học với công trình của nhà nghiên cứu nổi tiếng Elizabeth Loftus, cùng những người khác. Munsterberg cũng được ghi nhận là một trong những người đầu tiên nghiên cứu tầm quan trọng của việc lựa chọn ban giám khảo.
• Thomas Bond: Thomas Bond được nhiều người cho là người đầu tiên lập hồ sơ tội phạm. Anh ta là một bác sĩ đã kiểm tra bằng chứng của những nạn nhân được cho là bị giết bởi Jack the Ripper. Dựa trên điều tra của mình, anh đã đưa ra kết luận chắc chắn về cấu tạo tâm lý và thể chất của kẻ sát nhân.
• David Canter: David Canter là người giúp cảnh sát Anh giải quyết vụ án Railway Rapist năm 1980. Ông được cho là người đầu tiên sử dụng tâm lý học điều tra tội phạm bằng việc kết hợp lập hồ sơ tâm lý và bằng chứng.
• Saul Kassin: Là giáo sư tâm lý học tại John Jay (Đại học Tư pháp Hình sự) và Đại học Williams, các nghiên cứu khoa học của Kassin về lời thú tội giả hiện được sử dụng trên phạm vi quốc tế để xác định tính hợp lệ của việc thẩm vấn của cảnh sát và quá trình thú tội.
• John Douglas: Làm việc trong FBI, anh là người đã làm việc trong một số vụ án giết người hàng loạt nổi tiếng, bao gồm cả Vụ giết người trẻ em Atlanta và Kẻ giết người sông xanh. Anh là hình mẫu cho Jack Crawford trong Silence of the Lambs, một bộ phim gây hứng thú lớn cho tâm lý tội phạm. Loạt phim Mindhunter hiện tại của Netflix dựa trên tác phẩm của anh ấy.

Nguồn tham khảo: verywellmind, maryville.edu, online-psychology-degrees,…