Không gian bên ngoài Trái Đất luôn là điều khiến con người ta tò mò, muốn khám phá. Những thuật ngữ trong lĩnh vực thiên văn như ngân hà, thiên hà chắc chắn ai cũng đã từng nghe qua. Vậy thiên hà là gì? Những khám phá thú vị xoay quanh nó liệu bạn đã từng biết đến chưa?
Thiên hà là gì? Một số khái niệm liên quan
Cụm từ thiên hà được sử dụng rất nhiều khi nói đến thiên văn. Ngoài ra trong các bài hát, thơ văn cũng nhắc đến cụm từ này. Nhưng chắc nhiều người chưa hiểu dải thiên hà là gì? Ý nghĩa của thiên hà và ngân hà là gì?
Dải thiên hà là gì?
Thiên hà chính là hệ thống lớn gồm các thiên thể và vật chất liên kết thành một khối. Có sự liên kết như thế là nhờ lực hấp dẫn của sao, tàn dư của sao, môi trường liên sao có chứa khí, bụi vũ trụ, vật chất tối… Ngoài ra còn có một số thành phần quan trọng chưa thể lý giải.
Dải ngân hà là gì?
Dải ngân hà chính là một thiên hà hay còn gọi với tên gọi khác là galaxy. Và hệ Mặt Trời tồn tại bên trong của nó. Dải này xuất hiện trên bầu trời với vai trò một dải sáng mờ kéo dài từ chòm sao Tiên Hậu đến sao Nam Thập Tự ở phía Nam. Càng về gần phía chòm sao Nhân Mã thì lại càng sáng hơn. Một dữ kiện được các nhà thiên văn chỉ ra, dải ngân hà chia bầu trời thành hai phần bằng nhau. Như vậy chứng tỏ được rằng hệ Mặt Trời nằm gần nhau trên mặt phẳng của thiên hà.
Có nhận định nói dải ngân hà là thiên hà dạng xoắn ốc có những thanh ngang kiểu SBbc. Chúng được phân loại thành dạng hình đĩa với các nhánh liên kết không chặt chẽ. Càng gần trung tâm sẽ càng lồi với khối lượng xấp xỉ 1012 khối lượng Mặt Trời. Đường kính của dải ngân hà sẽ rơi vào khoảng 100.000 năm ánh sáng. Khoảng cách từ Mặt Trời đến trung tâm dải ngân hà được tính toán rơi vào khoảng 27.700 năm ánh sáng.
Trung tâm thiên hà là gì?
Hiểu rõ thiên hà là gì? Đến nay, các nhà thiên văn đã khám phá ra có rất nhiều thiên hà tồn tại trong vũ trụ. Thế nhưng trung tâm của sự tồn tại trên Trái Đất là dải ngân hà. Theo tính toán tuổi thọ của dải này khoảng từ 13 đến 15 tỷ năm. Trong dải ngân hà có đến hai trung tâm mạnh. Cái đầu tiên chính là mặt trời trong khi cái còn lại nằm ở trung tâm thiên hà.
Phần trung tâm này cũng chính là nguồn gốc của Mặt trời, giống như hạt nhân của dải ngân hà. Mọi thiên hà thỉnh thoảng có sự hợp nhất khiến cho sự hình thành nhanh chóng của ngôi sao. Các nhà khoa học đã dự đoán dải ngân hà đã kết hợp cùng thiên hà Andromeda tạo ra Sữa Ameda.
Có những loại thiên hà nào?
Nắm rõ thiên hà là gì? Những nghiên cứu từ trước đến nay chỉ ra rằng, thiên hà có 3 kiểu hình thái chính. Sẽ bao gồm: elip, xoắn ốc và hình dáng dị thường. Dựa vào các miêu tả chi tiết của nó còn chỉ ra cấu trúc thiên hà sẽ dựa trên hình dáng của chúng.
Thiên hà hình elip
Theo như phân loại hệ thống của Hubble, đặt tên cho thiên hà này như thế bởi đánh giá dựa trên cơ sở hình dáng. Sẽ đi từ E0 đối với dạng hình cầu lùi dần về E7 sẽ thuôn dài hơn. Tất cả thiên hà này sẽ giống một khối ellipsoid khiến mọi thứ hiện ra hình elip khi nhìn tại một góc. Hình thái này phần nào thể hiện đặc điểm về cấu trúc. Và thường sẽ thấy tương đối ít vật chất liên sao tồn tại bên trong thiên hà elip.
Thiên hà dạng xoắn ốc
Thiên hà này có các ngôi sao hình xoắn ốc phân bố dần về phía tâm. Đa số các ngôi sao cũng như vật chất khả kiến của nó đều nằm trên một mặt phẳng. Khối lượng chủ yếu của nó tập trung tại miền có hình cầu. Ở đó vật chất tối mở rộng rồi bao lấy vật chất khả kiến.
Thiên hà dị thường
Về cấu trúc thiên hà này có phần bất thường bởi tương tác thủy triều với những thiên hà khác.
Thiên hà lùn
Dù có nhiều thiên hà nổi bật với cấu trúc dạng xoắn ốc hay elip nhưng phần lớn thiên hà còn lại kích thước nhỏ bé.
Các thiên hà lùn sẽ có kích thước tương đối nhỏ khi đem ra so sánh. Chúng có kích thước chỉ bằng 1/100 đường kính của của ngân hà. Thế nhưng bên trong nó lại chứa đến vài tỷ ngôi sao.
Những điều ít ai biết về thiên hà
Thiên hà là gì? Như thông tin đã kể đến ở trên thì thiên hà vô cùng rộng lớn. Sau nhiều năm nghiên cứu, các nhà khoa học cũng đã khám phá ra được nhiều điều bí ẩn. Dù còn rất nhiều điều vẫn còn là ẩn số nhưng cũng có những thông tin mà không phải ai cũng biết.
Thiên hà không phải chỉ có một trong vũ trụ
Vào thế kỷ 18, nhà triết học Kant là người đầu tiên dẫn về thuyết cho rằng thiên hà hay dải ngân hà không phải là duy nhất trong vũ trụ bao la. Ông đã đưa ra thuật ngữ “những hòn đảo vũ trụ” để mô tả các thiên hà. Sau đó các nhà thiên văn ước tính lại có hơn 100 tỷ thiên hà trong vũ trụ có khả năng quan sát được.
Thuật ngữ liên quan đến thiên hà xuất hiện từ sớm
Thuật ngữ tiếng Anh “Milky Way” liên quan đến thiên hà được ứng dụng từ thế kỷ 14. Nó xuất hiện trong bài thơ “The house of Fame” của nhà thơ Geoffrey Chaucer.
Vũ trụ mở rộng làm các thiên hà lùi xa nhau
Do vũ trụ mở rộng nên tất cả các thiên hà có xu hướng lùi xa nhau. Các thiên hà xa hơn tính từ Milky Way đang dần tăng tốc độ. Chúng di chuyển nhanh hơn so với những thiên hà xung quanh. Những thiên hà có dạng elip hay quả bóng thuôn dài hoặc phẳng dần cách xa thiên hà Milky Way.
Trong số đó cũng phải kể đến thiên hà lùn có hình dạng bất thường cũng dần xa cách. Những thiên hà nhỏ nhất vũ trụ chứa đến vài trăm ngàn sao cũng rơi vào xu hướng rời xa đó.
Thiên hà lùn tồn tại xung quanh thiên hà lớn
Những thiên hà lùn thường xuyên bị biến mất bởi thiên hà “hàng xóm” thông qua lực hấp dẫn. Thỉnh thoảng những luồng sao trên bầu trời chính là thiên hà lùn đã bị xé toạc. Tuy nhiên muốn theo dõi thì không thể nhìn nó bằng mắt thường mà phải dùng đến kính thiên văn.
Không thể nhìn thấy lỗ đen tại trung tâm thiên hà
Với khoảng cách quá xa, con người không thể nhìn thấy những lỗ đen khổng lồ ẩn giấu ở trung tâm thiên hà. Hầu hết mọi thiên hà đều tồn tại lỗ đen ở phần trung tâm. Các nhà thiên văn ước tính khối lượng nhất quán của chúng cỡ 1/1000 của thiên hà mẹ.
Có những thiên hà không có lỗ đen
Cũng sẽ có những thiên hà không tồn tại bất cứ lỗ đen nào. Như nghiên cứu gần đây, hai thiên hà gần nhất với thiên là Milky Way có khả năng không tồn tại lỗ đen. Bởi chúng đều có khối lượng thấp nên lỗ đen rất nhỏ, khó lòng phát hiện được.
Bụi trong thiên hà giúp các sao sáng hơn
Bất kể thiên hà nào cũng đều chứa bụi tại không gian giữa những vì sao. Tuy nhiên chính bụi làm cho chúng trông đỏ hơn khi quan sát trực quan. Điều này đã gây khó khăn cho các nhà thiên văn nghiên cứu đặc điểm ngôi sao.
Mất 200 triệu năm hoàn thành xoay quanh ngân hà
Thông thường dải ngân hà sẽ quay với vận tốc 250km/s. Muốn hoàn thành một vòng quay cần đến 200 triệu năm. Các thiên hà có xu hướng quay nhanh hơn so với những tính toán dựa trên lực hấp dẫn. Chính lực hấp dẫn đã bổ sung thêm vật chất tối. Đây là loại vật chất mà không thể phát ra hay phản xạ ánh sáng.
Thiên hà kích cỡ bằng quả táo
Thực tế, hầu hết không gian thiên hà đều trống rỗng, các ngôi sao sẽ mang kích thước quả cam. Và chúng sẽ cách nhau khoảng 4800km. Trường hợp các thiên hà mang kích cỡ bằng quả táo thì khoảng cách với các thiên hà lân cận chỉ trong vài mét. Những thiên hà khoảng cách gần nhau đôi khi lại chính là thiên hà hợp nhất.
>> Xem thêm:
Vũ trụ rộng bao nhiêu? Những sự thật thú vị về vũ trụ bao la
Mặt Trăng mọc hướng nào? Thông tin thú vị liên quan đến Mặt Trăng
Trong khuôn khổ bài viết đã lý giải cho mọi người hiểu thiên hà là gì? Bên cạnh đó cũng cung cấp những thông tin liên quan đến thiên hà. Hy vọng với những thông tin sentayho.com.vn đã chia sẻ mọi người sẽ có những kiến thức bổ ích hơn.
Bạn thấy bài viết thế nào?
