Phức cảm Oedipus là gì? Electra Complex và Oedipus Complex

Bạn đang tìm hiểu và muốn biết Phức cảm Oedipal là gì? Hoặc bạn đã nghe về The Oedipus Complex và The Electra Complex rvà muốn tìm hiểu về nó?

Phức cảm Oedipus là gì?

Phức cảm Oedipus (hay mặc cảm Oedipus) là một thuật ngữ được Sigmund Freud sử dụng trong lý thuyết của ông về các giai đoạn phát triển tâm lý tính dục ở trẻ em. Thuật ngữ chung cho cả phức cảm Oedipus và Electra là Oedipal.

Phức cảm Oedipus xảy ra trong giai đoạn phát triển Phallic (3 – 6 tuổi), trong đó nguồn ham muốn tình dục (sinh lực) tập trung ở các vùng kích thích cơ thể trẻ (Freud, 1905). Trong giai đoạn này, trẻ em trải qua cảm giác khao khát vô thức đối với cha mẹ khác giới và ghen tị và đố kỵ với cha mẹ đồng giới của mình.

Tìm hiểu về Phân tâm học Freud

Phức cảm Oedipus (The Oedipus Complex) ở bé trai

Phức cảm Oedipus là một lý thuyết của Sigmund Freud, và xảy ra trong giai đoạn Phallic của sự phát triển tâm lý.

Nó liên quan đến một cậu bé, trong độ tuổi từ 3 đến 6, trở nên vô thức gắn bó tình dục với mẹ của mình và thù địch với cha mình (người mà anh ta coi như đối thủ).

Ở cậu bé, phức cảm Oedipus hay nói đúng hơn là xung đột, nảy sinh do cậu bé nảy sinh ham muốn tình dục (khoái lạc) đối với mẹ của mình. Cậu muốn chiếm hữu độc quyền mẹ mình và loại bỏ cha mình để cho phép cậu làm như vậy.
Một cách vô lý, cậu bé nghĩ rằng nếu cha cậu phát hiện ra tất cả những điều này, cha cậu sẽ lấy đi những gì cậu yêu quý nhất. Trong giai đoạn sung mãn điều mà cậu bé yêu thích nhất là dương vật của mình. Do đó cậu bé nảy sinh lo lắng khi bị thiến .

Để đối phó với sự lo lắng này, người con trai đồng hóa thái độ, bắt đầu giải quyết vấn đề này bằng cách bắt chước, sao chép và tham gia vào các hành vi kiểu người cha nam tính. Đây được gọi là nhận dạng, và là cách cậu bé ba đến năm tuổi giải quyết chứng bệnh Oedipus của mình.

Lúc này, người cha trở thành một hình mẫu hơn là một đối thủ. Thông qua sự xác định này với kẻ xâm lược, các bé trai có được siêu năng lực và vai trò giới tính nam. Chàng trai thay mong muốn của mình đối với mẹ của mình bằng mong muốn đối với những người phụ nữ khác.

Nhận dạng có nghĩa là chấp nhận nội bộ các giá trị, thái độ và hành vi của một người khác. Hậu quả của việc này là cậu bé đảm nhận vai trò giới tính nam, và áp dụng một lý tưởng và giá trị bản ngã trở thành siêu nhân.

Freud (1909) đưa ra nghiên cứu điển hình của Little Hans làm bằng chứng về phức cảm Oedipus.

Tìm hiểu về: Hiệu ứng Pygmalion – Niềm tin sai lầm trở thành sự thật

Phức cảm Electra (The Electra Complex) ở bé gái

Khu phức cảm Electra là mô tả phiên bản nữ của khu phức cảm Oedipus. Tức là những bé gái (3 đến 6 tuổi) trở nên vô thức gắn bó tình dục với cha cô và ngày càng thù địch với mẹ cô.

Một cách ngắn gọn, cô gái khao khát người cha, nhưng nhận ra rằng cô không có dương vật. Điều này dẫn đến sự phát triển của sự ghen tị với dương vật và mong muốn được làm con trai.

Cô gái giải quyết điều này bằng cách kìm nén mong muốn về cha mình và thay thế ước muốn có dương vật bằng ước muốn có con. Cô gái đổ lỗi cho mẹ cô vì ‘tình trạng bị thiến’ của cô, và điều này tạo ra căng thẳng lớn.
Sau đó cô gái kìm nén cảm xúc của mình (để xóa bỏ căng thẳng) và xác định với người mẹ để đảm nhận vai trò giới tính nữ.

Freud tin rằng mặc cảm Oedipus là “hiện tượng trung tâm của thời kỳ tình dục thời thơ ấu”. Nhưng có rất ít bằng chứng chứng minh cho tuyên bố của ông liên quan đến sự khác biệt giới tính trong đạo đức (do tính cách siêu phàm của phụ nữ yếu hơn). Ví dụ về quan điểm này được đo lường  bằng khả năng chống lại sự cám dỗ của trẻ em, nếu có điều gì thì trẻ em gái mạnh hơn trẻ em trai (Hoffman, 1975).

Nếu phức cảm Oedipus không được giải quyết điều gì sẽ xảy ra?

Một câu hỏi đặt ra là nếu phức cảm Oedipus không được giải quyết thì điều gì sẽ xảy ra với các bé trai và bé gái của chúng ta? Freud nói rằng, nếu các bé không đồng hóa thành công mình với cha hoặc mẹ, sẽ dẫn đến tình trạng “cắm chốt”. Tức là khi trưởng thành, chúng sẽ tìm kiếm và phát sinh tình cảm với những người có đặc điểm giống hoặc gần giống với cha/mẹ của mình.

Tìm hiểu về Tâm lý học hành vi

Những quan điểm khác nhau về phức cảm Oedipus của Freud

Theo Horney (1924) và Thompson (1943), thay vì các cô gái muốn có dương vật, điều họ thực sự ghen tị là địa vị xã hội vượt trội của nam giới. Freud cho rằng phức cảm Oedipus là một hiện tượng phổ biến.

Nhưng nghiên cứu của Malinowski (1929) về những người dân trên đảo Trobriand cho thấy rằng nếu cha là người yêu của mẹ nhưng không phải là người kỷ luật con trai thì mối quan hệ cha con rất tốt.

Có vẻ như Freud đã quá nhấn mạnh vai trò của ghen tuông tình dục. Nhưng đây vẫn chỉ là một nghiên cứu, và cần được kiểm tra.

Ngoài ra, các nhà lý thuyết tâm lý học khác, chẳng hạn như Erikson (1950) tin rằng Freud đã phóng đại ảnh hưởng của các bản năng, đặc biệt là bản năng tình dục, trong nghiên cứu của ông đối với sự phát triển nhân cách. Erikson đã cố gắng sửa chữa điều này bằng cách mô tả các giai đoạn phát triển tâm lý xã hội, phản ánh ảnh hưởng của các yếu tố xã hội, văn hóa và lịch sử, nhưng không phủ nhận vai trò của sinh học.

Một chỉ trích lớn khác đối với lý thuyết Oedipus của Freud là nó gần như hoàn toàn dựa trên trường hợp của Little Hans (1909). Trên thực tế, lý thuyết Oedipus của Freud đã được đề xuất vào năm 1905, và Little Hans chỉ trình bày lý thuyết của mình như một nghiên cứu nhỏ.

Ngoài những lời chỉ trích về độ tin cậy và tính khách quan của phương pháp nghiên cứu, các nhà lý thuyết tâm lý học khác đã đưa ra những giải thích khác thay thế. Ví dụ như Bowlby (1973) nói về lý thuyết gắn bó.

Tuy nhiên, Bee (2000) tin rằng nghiên cứu về sự gắn bó cung cấp hỗ trợ đáng kể cho giả thuyết phân tâm học. Bee cho rằng hất lượng của các mối quan hệ ban đầu của trẻ ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình phát triển sau này.

Cả Bowlby (1973) và Erikson (1963) đều coi những mối quan hệ ban đầu là nguyên mẫu của những mối quan hệ sau này. Niềm tin vào tác động của kinh nghiệm ban đầu là di sản lâu dài của lý thuyết phát triển của Freud.

Trên đây là những chia sẻ về Phức cảm Oedipus là gì, Phức cảm Electra là gì và những quan điểm khác nhau về Oedipus Complex.

Tài liệu tham khảo: Freud, S. (1905). Ba tiểu luận về lý thuyết tình dục Se, 7;  Freud, S. (1909). Phân tích nỗi ám ảnh của một cậu bé năm tuổi,Thư viện Freud Pelican (1977), Vol 8, Case Histories 1, pages 169-306; Simplypsychology

Khóa học Kiểm soát tâm lý với Thiền